Gianni Vattimo, Poza interpretacją. Znaczenie hermeneutyki dla filozofii, przeł. Katarzyna Kasia, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2011, ss. 131
„Poza interpretacją. Znaczenie hermeneutyki dla filozofii” stanowi zbiór znakomitych tekstów uzupełnionych wykładów „Lekcji włoskich”, organizowanych przez Fundację Sigma-Tau i wydawnictwo Laterza. Zostały one wygłoszone przez Gianniego Vattimo w Uniwersytecie Bolońskim w latach 90. XX wieku, niemniej ich treść nie zdezaktualizowała się, lecz wciąż stanowi zachętę do refleksji nad problematyką, przedstawioną na łamach publikacji.
G. Vattimo to turyński filozof należący do czołówki europejskich myślicieli przełomu XX i XXI wieku. Koncentruje swoje zainteresowania naukowe na zagadnieniach znamiennych dla czasu przełomu, to znaczy „kryzysu nowoczesności i kształtowania się ponowoczesności”. Jest profesorem filozofii teoretycznej na Università degli Studi di Torino, gdzie wykłada filozofię i estetykę. Uczestniczy w licznych międzynarodowych konferencjach naukowych i wiele publikuje.
Recenzowana publikacja składa się z pięciu rozdziałów zatytułowanych kolejno: „Nihilistyczne powołanie hermeneutyki”, „Nauka”, „Etyka”, „Religia”, „Sztuka” i dodatków pod postacią tekstów: „Prawda hermeneutyki” i „Rekonstrukcja racjonalności”. Poprzedza je krótkie wprowadzenie, w ramach którego G. Vattimo zarysował przyświecające jego pracy cele.
Autor zasygnalizował we wstępie, że: „Punktem Wyjścia tej książki jest pewien niedosyt wynikający z »ekumenicznego«, lecz również niejasnego i pustego pojmowania hermeneutyki, z którym mamy do czynienia we współczesnej filozofii , prowadzącego do częściowej utraty znaczenia tej pierwszej, w zależności od tego kto o niej pisze”[1].
G. Vattimo sformułował na łamach książki ważne pytania, m.in. o to w jaki sposób definiować hermeneutykę, by uchwycić jej istotę czy rozpoznać jej powołanie nihilistyczne. Zaproponował pojęcie jej jako filozofii rozwijającej się „wzdłuż linii Heidegger – Gadamer”, wyznaczył typy idealne, na kanwie czego dokonał, skądinąd wartej rozważenia, konceptualizacji hermeneutyki. Podjął również próbę oddzielenia hermeneutyki od interpretacji. Jako interesująca jawi się krytyka rozważań m.in. Martina Heideggera, ponieważ dostarcza egzemplifikacji zarysowanych rozwiązań, a także daje Czytelnikowi asumpt do konstruktywnej polemiki z autorem.
Należy również zauważyć, że zarysował on inspiracje hermeneutyki, która w zgodzie z zaprezentowanym ujęciem pochodzi zwłaszcza od etyki. Zwrócił przy tym uwagę na etyczne odpowiedzi kształtowane w ramach koiné hermeneutycznego, dotykające nowoczesnego kształtowania się związku człowiek-bycie oraz podzielił je na trzy zasadnicze grupy: etykę komunikacji, etykę redeskrypcji, etykę ciągłości, by następnie zobrazować je na trafnie dobranych przykładach.
G. Vattimo przedstawił także próbę przewartościowania statusu religii. Przywołał przy tym już wcześniej formułowane założenia czy wątpliwości, m.in. na łamach „Przyszłości religii” wskazując Czytelnikowi nieraz różne rozwiązania. Warto zatem dokonać konfrontacji koncepcji autora. Należy przy tym nadmienić, iż w kontekście religii zadał relewantne pytania, np. o to czy sekularyzacja nie jest pozytywnie wpisana w przeznaczenie kenosis? Dał pogląd na tematy, jakim estetyka o inspiracji hermeneutyczno-nihilistycznej powinna stawić czoła, co uznał za zadanie niezwykle trudne w XXI wieku.
Nieodzowną częścią publikacji są poszukiwania autora, np. zależności pomiędzy hermeneutyką a nauką: „Związek hermeneutyki i nowoczesnej nauki-techniki wykracza poza metafizyczne i humanistyczne konotacje, traktujące naukę serio, jako czynnik decydujący o konfiguracji bycia w nowoczesności, chwytając jego zasadnicze nihilistyczne znaczenie, konstytutywne również dla jej własnego (hermeneutyki) przeznaczenia”[2].
Z G. Vattimo rozważań na temat hermeneutyki i interpretacji można wnioskować o pewnej propozycji pojmowania rzeczywistości. „Poza interpretacją. Znaczenie hermeneutyki dla filozofii” to obowiązkowa – a przy tym zajmująca – lektura dla wszystkich osób zainteresowanych nie tylko współczesną filozofią, ale i nabyciem umiejętności krytycznego recypowania idei.
Dominika Zakrzewska
Książkę można kupić na stronie Wydawnictwa Universitas http://www.universitas.com.pl/ksiazka/Poza_interpretacja__Znaczenie_hermeneutyki_dla_filozofii_2984.html
[1] G. Vattimo, Poza interpretacją. Znaczenie hermeneutyki dla filozofii, przeł. K. Kasia, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2011, s. 7.
[2] Tamże, s. 36.
