Po raz pierwszy od kilku lat – dały się w ostatnich dniach zauważyć pewne objawy oporu wobec oficjalnego tonu obchodów ku czci Żołnierzy Wyklętych.

Oczywiście, można by to łączyć z pojawieniem się w Sejmie posłów tzw. Lewicy, pod patronatem których zorganizowano nawet konferencję mocno kwestionującą publiczny kult i jego obiekty. Przede wszystkim jednak zaważyło chyba upaństwowienie, a ściślej upartyjnienie hasła Wyklętych. Wprawdzie bowiem, choć sam Narodowy Dzień Pamięci ŻW ustanowiony został jeszcze pod rządami PO, to jednak cech ideologii państwowej cała ta opowieść nabrała w pełni pod kierunkiem PiS-u. A zatem jest też coraz bardziej traktowana jak inne pomysły kojarzone z ugrupowaniem rządzącym, budzące automatyczny sprzeciw niezależnie od swej treści, sensu, a nawet realnych związków z partią Kaczyńskiego.

Paradoksalnie więc – dla jednych kult Wyklętych robi się nudny i obciachowy, bo jest państwowy, a dla drugich stał się wręcz wrogi, jako PiS-owski. I tak ciosy tej pamięci historycznej – zadają jej rzekomi głowni obrońcy…

Bezmyślność polaryzacji

Pojawienie się elementów dyskusji ujawniło jednak również inne niekorzystne zjawisko. Oto przewlekłość kultu i jego nachalność, a także zbyt długie pozostawienie całej tej tematyki już to wyznawcom, już to zadeklarowanym nienawistnikom – spowodowało ograniczenie, a nawet całkowity zanik pozycji środka, miejsca na spokojną, bezemocjonalną analizę tak historycznej aktywności zbrojnego podziemia antykomunistycznego, jak i jego dzisiejszej recepcji.

Mamy bowiem do czynienia z kolejnym przykładem typowej dla polityki III RP polaryzacji. Z jednej strony dopuszczalny jest wyłącznie bezkrytyczny kult w duchu hagiograficznym, bez prób wyłączenia choćby elementu całej legendy. Z drugiej podobnie odrzucane są wszelkie niuanse, półcienie, dociekanie motywów – możliwy jest wyłącznie bezapelacyjny wyrok skazujący.

Część szczególnie namolnych, a infantylnych wyznawców wyklętyzmu jako doktryny, nieomal parareligii – zachowuje się nieco, jak… aktywiści LGBT. Ci też zaczynali od postulatu „tolerancji„, a domagają się dziś przywilejów. Podobnie i wyklętyści – zaczynali rozsądnie od szacunku dla poległych, który jednak już dziś nie wystarcza. Dopuszczalny ma być tylko bezdyskusyjny kult i nieustające tworzenie alegorycznych wizji całego zjawiska, bez żadnych detali czy analiz. Tylko wiara, uwielbienie i tępienie pogan oraz niedostatecznie wierzących. I równolegle – odżyły znów głosy wszystkich bez wyjątków członków podziemia antykomunistycznego stawiające pod ścianą z napisem „mordercy dzieci, kobiet, Żydów i fornali z jedynym celem wprowadzenia faszyzmu oraz obalenia reformy rolnej”.

No tak się nie dojdzie donikąd.

Nie wyłączać myślenia

Zagubili się w tym wszystkim nawet niektórych koledzy konserwatyści (tzn. ci naprawdę konserwatywni, a nie sądzący, że to tylko inna nazwa antykomunizmu i tzw. nurtu niepodległościowego). Oto jako konserwatyści – osoby te i środowiska zachowują zdrowy rozsądek odnośnie wszelkich pozostałych historycznych objawów insurgentyzmu, potrafią wypunktować słabe punkty insurekcji kościuszkowskiej, rozumieją szkodliwość zrywów listopadowego i styczniowego, przeważnie zachowują nawet racjonalny osąd tragedii warszawskiej. A potem nagle CIACH! Coś przeskakuje w mózgach, jakby można było być realistą na pół gwizdka. To tak jak ci, którzy też są przeciw klęskowym powstaniom – „ale przecież konfederacja barska była taka katolicka„. I którzy potępiają straceńcze zrywy, „ale rewolucja 1905 była kurna taka pro-socjalna„. I zamiast analizy, jeszcze przed chwilą rozsądne ostatki polskiej tradycji zachowawczej – biorą się za łby z końcówką ideowej lewicy, jak nie przymierzając te farbowańce w parlamencie. Wstyd!

A przecież albo się myśli, albo nie. Nie da się rozumować „tak troszkę„. Nawet bowiem utrzymując osobisty stosunek do badanego zjawiska, wszystko jedno, pozytywny czy wprost przeciwnie – nie trzeba koniecznie się w nim zatracać emocjonalnie. Zwłaszcza, jeślim jednym wartościowym dobrem do uzyskania może być prawda historyczna, uzyskiwana w wyniku wolnych od skrępowania ideologiczno-propagandowego badań naukowych, drugim zaś – wyższy cel narodowy i państwowy, jakim winno być wzmacnianie, a nie osłabianie i dzielenie naszej świadomości i tożsamości zbiorowej.

Tymczasem tak postawa ślepo afirmatywna, jak fundamentalistycznie odrzucająca są nie tylko skrajnie nienaukowe, mieszając emocje i wyznawane systemy wartości z prostą analizą danych historycznych. Przede wszystkim mamy do czynienia z mechanizmami szaleńczo destrukcyjnymi, uniemożliwiającymi jakąkolwiek syntezę historii Polski. A bez takiej bazy nie da się przywrócić wspólnotowego modelu państwa i społeczeństwa, trwale dziś zarządzanego fałszywym przekonaniem, że jedyną dostępną opcją – jest jednostronny dyktat jedynie słusznej wizji, przy zupełnym potępieniu nawet nie jej krytyków, ale i sceptyków.

Mówiąc prościej: naród spolaryzowany – nie może być w pełni narodem.

Konrad Rękas