Dnia 17 lipca 2015 r. Sąd Najwyższy w Zimbabwe wydał orzeczenie, zgodnie z którym, pracodawcy mogliby wysyłać pracowników na trzymiesięczny okres wypowiedzenia bez podania przyczyny i nie płacić żadnej odprawy z tego powodu. Natychmiast główny związek zawodowy zaczął naciskać na scenę polityczną, by ta interweniowała. W konsekwencji rozpoczęły się prace nad ustawą, która uzyskała aprobatę wszystkich środowisk politycznych. Jednocześnie zaczęły się pojawiać głosy niezadowolenia ze strony pracodawców, którzy uważają, że ominięcie orzeczenia Sądu Najwyższego za pomocą specjalnej ustawy, uderzy w gospodarkę Zimbabwe, która i tak jest w nienajlepszym stanie. Pomimo tego, prezydent Robert Gabriel Mugabe, dnia 14 sierpnia 2015 r. opublikował treść ustawy do dalszych prac, która przywraca odprawy i ogranicza możliwość wysyłania pracowników na okres wypowiedzenia tylko do przypadków koniecznych. Według związków zawodowych w Zimbabwe, orzeczenie Sądu Najwyższego, gdyby było respektowane, mogłoby spowodować utratę miejsc pracy przez co najmniej 20 tysięcy osób.
Jak podkreśla agencja Reutera, polityczna zgoda nad projektem ustawy spowodowała, że została ona uchwalona nie w siedem dni, jak to jest w zwyczaju w przypadku nadzwyczajnych aktów prawnych, lecz w siedem godzin. Natomiast organizacja zrzeszająca pracodawców o nazwie The Employers Confederation of Zimbabwe zakomunikowała, że nowe prawo zwiększy koszty pracy i z tego powodu prawdopodobnie zaskarży je do Trybunału Konstytucyjnego. Według Johna Mufukare ze wspomnianej organizacji, przez wprowadzone prawo gospodarka Zimbabwe stanie się mało konkurencyjna, a koszty pracy będą o wiele większe niż w innych krajach regionu. Takie działania mogą według Mufukare zniechęcić przyszłych inwestorów. Należy zauważyć, że w Zimbabwe bezrobocie wynosi około 80%, a do codziennych problemów należy brak stałych dostaw prądu czy paliwa. Wiele firm nie wypłaca na czas wynagrodzeń.
Inne stanowisko ma główny związek zawodowy o nazwie The Zimbabwe Congress of Trade Unions, który uważa, że w ten sposób przywracane są podstawowe prawa pracownicze. Zgodnie z wprowadzoną ustawą, pracodawca będzie mógł wysłać pracownika na trzymiesięczny okres wypowiedzenia bez odprawy tylko wtedy, gdy pracownik się zgodzi lub gdy miał umowę na czas określony. W innych przypadkach odprawa musi zostać wypłacona. W najbliższych dniach Senat, czyli izba wyższa parlamentu, ma obradować nad poprawkami opozycji.
Według ekspertów z Zimbabwe, orzeczenie Sądu Najwyższego z jednej strony uelastycznia rynek pracy, ale z drugiej może nieść olbrzymie zagrożenie dla społecznej stabilności. Sama rozprawa dotyczyła przypadku zwolnienia dwóch pracowników przez Zuva Petroleum. Pięciu sędziów pod przewodnictwem Godfreya Chidyausiku jednogłośnie przyjęło orzeczenie. W sentencji możemy przeczytać, że intencją Sądu było zrównanie w prawach zarówno pracodawców jak i pracowników. Skoro pracownik w każdej chwili może powiadomić pracodawcę o fakcie odejścia z firmy, to dlaczego ta zasada nie może działać w drugą stronę. Sąd przyznawał obu stronom równe uprawnienia zarówno w procedurze odchodzenia/zwalniania z firmy jak i kwestii odprawy (pracownik, który sam się zwalniał robił to na własną odpowiedzialność z wiedzą, że nie dostanie odprawy; natomiast pracodawca zwalniający pracownika musiał wypłacać odprawę).
Od ponad 35 lat Republiką Zimbabwe rządzi Robert Gabriel Mugabe. Po uzyskaniu niepodległości przez ten afrykański kraj w 1980 r. od Wielkiej Brytanii, Mugabe był najpierw premierem, a od 1987 r. prezydentem. Obecnie ma on 91 lat, a w 2013 r. wygrał piąte z kolei wybory na najwyższy urząd państwowy (1990 r.; 1996 r.; 2002 r.; 2008 r.; 2013 r.). Od początku niepodległego bytu Zimbabwe władzę dzierży jedna partia o nazwie Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe – Front Patriotyczny (Zimbabwe African National Union – Patriotic Front ZANU-PF). Od 2000 r. przez kilka lat miał miejsce znaczny wzrost przemocy politycznej wobec przeciwników prezydenta Mugabe i jego partii ZANU-PF, a zwłaszcza dotknięci nią zostali farmerzy rasy białej, których znaczna liczba została zmuszona do opuszczenia kraju. Wydarzenia te, które przeszły do historii jako Trzecia Chimurenga, trwały aż do wyborów w 2008 r. kiedy to doszło do podziału władzy i utworzenia rządu jedności wraz z opozycyjnym Ruchem na rzecz Demokratycznej Zmiany (Movement for Democratic Change MDC). W 2013 r. Robert Gabriel Mugabe zdecydowanie zwyciężył wybory prezydenckie z liderem MDC, Morganem Tsvangirai. Obecne ponadpartyjne porozumienie dotyczy ZANU-PF i MDC – dwóch zwaśnionych środowisk politycznych.
Krystian Chołaszczyński
Źródło: M. Dzirutwe, Zimbabwe cracks down on sackings, employers cry foul, 19 sierpień 2015, http://www.reuters.com/article/2015/08/19/us-zimbabwe-workers-lawmaking-idUSKCN0QO15T20150819, [dostęp dn. 20.08.2015]; Supreme Court in shocking labour ruling, 17 lipiec 2015, http://www.newsdzezimbabwe.co.uk/2015/07/supreme-court-in-shocking-labour-ruling.html, [dostęp dn. 20.08.2015]; Labour Amendment Bill 2015 Memorandum, http://www.zimlii.org/files/Labour%20Amendment%20Bill,%202015.pdf, [dostęp dn. 20.08.2015]; K. Chołaszczyński, Etnopolityka jako funkcjonalny element kształtujący system polityczny Republiki Zimbabwe, Toruń 2014, ss. 624.