Autor w swym tekście analizuje dwa różne nurty anglosaskiej konserwatywnej filozofii politycznej. Twierdzi, że jej dwaj założyciele – David Hume i Edmund Burke prezentują całkowicie odmienne podejście do kwestii prawa naturalnego (natury). Dla Hume’a prawo natury jest jedynie efektem praktyk społecznych, jest zmienne i ewoluuje wraz z samym społeczeństwem. Burke z kolei odwołuje się do koncepcji prawa natury w jego klasycznej wersji. Jest ono dla niego uniwersalne, powszechnie wiążące i niezmienne. Stanowi też główne źródło legitymacji wszystkich instytucji społecznych i politycznych.

Autor wskazuje, że jest to przyczyna, dla której należy rozważać te dwie wielkie konserwatywne koncepcje osobno. Pierwsza akceptuje powolne, ewolucyjne zmiany, niezależnie od ich kierunku, druga zakłada zaś, że muszą być one skorelowane z porządkiem prawa natury. Te dwa odmienne stanowiska owocują dwoma różnymi typami konserwatyzmu, których odmienność manifestuje się w formie konkretnych działań politycznych w sytuacji kryzysowej. Pierwszy typ, który swą inspirację wywodzi ze sceptycznej filozofii Hume’a, kładzie nacisk przede wszystkim na formę zmian społecznych. Ich ewolucyjny charakter jest wartością samą w sobie, a kierunek zmian odgrywa rolę drugorzędną. Protesty konserwatysty wywołają oczywiście radykalne metody socjotechniczne czy posługiwanie się prawem jako narzędziem zmiany społecznej, lecz ich powszechna akceptacja i wytworzenie nawykowej dyspozycji pozbawiają konserwatystę etycznych uzasadnień dla dalszego sprzeciwiania się politycznym postępowym oponentom. W drugim typie postawy konserwatywnej taka rejterada z zajmowanych stanowisk jest nie do pomyślenia. Absolutne i niezmienne podstawy ładu nie pozwalają zgodzić się ze zmianą, która podważa fundamenty porządku. Stąd, jak dowodzi Autor, paradoksalnie Burke’owi bliżej jest do francuskich kontrrewolucjonistów, niż argumentującego w podobnej tradycji Hume’a czy współczesnej brytyjskiej Partii Konserwatywnej.

Tekst prof. Tomasza Tulejskiego w PDF do pobrania tutaj (Download).