Historie narodów wymagają chwil zadumy nad ludźmi, okolicznościami, momentami dziejowymi, wydarzeniami, sytuacjami. Taka refleksja jest zawsze konieczna do tego, aby uchwycić pewne prawidłowości, które są znamienne dla narodu i jego kultury. Wydaje się to fundamentem dla czerpania nauki z doświadczeń minionych pokoleń. Często jednak – niestety – bywa niedoceniane. Do tego typu rozmyślań – i nauki o własnej tożsamości – świetnym pretekstem może stać się pięknie oraz naprawdę starannie wydany album pod tytułem „Blaski i nędze życia w PRL”. Zawiera przemyślaną oraz bardzo dobrze skomponowaną kolekcję doskonałej jakości fotografii wykonanych w okresie PRL, które nierzadko przemawiają do odbiorców silniej niż słowa.

            Album zaczyna się od wstępu autorstwa profesora Andrzeja Nowaka. Wprowadza on czytelnika w nostalgiczny nastrój, jest zapowiedzią inspirującej lektury. Autor przywołuje szereg wspomnień związanych zarówno ze smutkami, jak i uciechami właściwymi naszej nie tak dalekiej przeszłości. Po tymże wprowadzeniu znajdziemy osiemnaście rozdziałów pełnych obrazów minionej rzeczywistości. Zostały one pogrupowane tematycznie i poświęcone: ulicom, komunikacji, transportowi, wydarzeniom, handlowi, jarmarkom, wsi, miastu, kulturze, sztuce, dzieciom, piłce, zabawie, sportowi, edukacji, mediom, klasie robotniczej, ludziom opuszczonym, węglowi i relaksowi. Każda z wyraźnie wyodrębnionych części zawiera w sobie pewną konstytutywna część esencji przeszłości. Każda – bez wyjątku – jest niesamowicie klimatyczna i do bólu szczera – obnażająca tytułowe blaski i cienie momentów w życiu narodu.

            Dzięki tej szczerości obrazów, która wybija się na pierwszy plan, album stanowi doskonały pretekst do pokazania dzieciom, wnukom swoich wspomnień. Zilustrowania swojego myślenia o świecie, które trudno uwolnić od pewnych raz obranych schematów. To, co w tej książce jest wyjątkowe to właśnie to, że jest wolna od zbędnych słów, pozwala przemawiać obrazom, a przy tym budować międzypokoleniowe mosty zrozumienia. Wizualna narracja niczego tutaj odbiorcom nie narzuca, lecz wręcz przeciwnie, z powodzeniem może posłużyć każdemu czytelnikowi do opowiedzenia swojej własnej historii, do zabrania współtowarzyszy lektury w intelektualną podróż po wspomnieniach.

            Przeglądając fotografie ujrzymy wyraźne dążenie do kolekcjonowania właściwości uniwersalnych, tego co charakteryzowało epokę. Z drugiej strony dostrzeżemy przekorne zmierzanie do dokumentowania indywidualności – wartych uwiecznienia lub po prostu w sposób przejaskrawiony zdradzających istotę dokumentowanych sytuacji. Kolejną ważną zaletą tej gorąco polecanej publikacji jest więc to, że ratuje od zapomnienia saturator z gazowaną wodą i sokiem malinowym, wodę toaletową Przemysławka, herbatę Popularną, pralkę Franię, samochody Syrenka i Warszawa… Czytelnikowi sentymentalnemu pozwoli jednak także ocalić pamięć o ludziach oraz miejscach, które wywarły nieuchronny wpływ na współczesną rzeczywistość społeczną.  

            Album z dziełami Wacława Klaga nie dokumentuje życia ludzi, których nazwiska trafiły do encyklopedii. Nie pokazuje wydarzeń czy sytuacji typowych dla czasu PRL widzianych oczyma mainstreamowych wówczas mediów. Odzwierciedla w istocie niezwykle bogatą codzienność zwykłych ludzi. Dowodzi kolorytu czasów, które wbrew różnym źródłom nie były czarno-białe czy różowe. „Blaski i nędze życia w PRL” to nie tylko nieoceniona skarbnica inspiracji do wspomnień i rozmyślań. Nie tylko rzetelny przewodnik po minionych czasach, który możemy z czystym sumieniem pokazać młodemu pokoleniu. To przede wszystkim zbiór świetnie przemyślanych fotografii, obok których artyzmu trudno jest przejść obojętnie.

Album jest dostępny na stronie: http://www.bialykruk.pl/product.php?cid=0&pid=455

Krzysztof Wróblewski