Rosyjska agresja na Ukrainę najdobitniej pokazała, w aspekcie geopolitycznym, jak kluczowym strategicznie obszarem w Europie jest pomost bałtycko-czarnomorski. Wydawało się, że Rosja będzie przejmować kontrolę nad Ukrainą stopniowo, podobnie jak nad Rzeczpospolitą w XVIII w., w kilku etapach. Stało się inaczej. Pełnoskalową wojną Rosja postanowiła podporządkować sobie Ukrainę całkowicie, podobnie jak niedawno uczyniła to z Białorusią.

O decyzji Moskwy zdecydowało kilka czynników: 1) słabnąca pozycja Rosji wobec Chin, USA i Europy Zachodniej; 2) postępujące wzmacnianie militarnie i gospodarcze Ukrainy; 3) wzrastająca opozycja wobec systemu państwowej, autorytarnej i oligarchicznej „suwerennej demokracji” typu rosyjskiego na Białorusi, w Kazachstanie i w samej Rosji; 4) malejąca rola surowców energetycznych w najbliższych dekadach, stanowiących obecnie połowę dochodów budżetu Rosji; 5) uzależnienie przemysłu niemieckiego od rosyjskiego gazu sprawiające, że Niemcy, po pierwsze, uznały Ukrainę za obszar wyłącznych rosyjskich wpływów politycznych, a po drugie, traktowały oś Moskwa-Berlin jako konstrukt geopolityczny najlepiej służący ich interesom gospodarczym na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej; 6) uznanie Rosji przez Francję jako głównego partnera na Bliskim Wschodzie, w Afryce, wschodnim Mediterranie i kluczowy czynnik polityczny we Wschodniej Europie; 7) last but no least piwot USA na Pacyfik i kluczowa dla USA rywalizacja z Chinami o utrzymanie pozycji światowego hegemona.

Pomniejszym, co nie znaczy bez znaczenia, czynnikiem była postępująca izolacja „wstającej z kolan” Polski na arenie międzynarodowej: wygaszenie Trójkąta Weimarskiego (żeby dostać od Niemców reparacje, a Francuzów nauczyć jeść widelcem i bezustannie karcić za bliskie relacje z Moskwą), konflikty z Unią Europejską (o „trójpodział władz” skutkujący zamrożeniem pieniędzy unijnych dla Polski), spory z Czechami o Turów, budowanie strategicznego sojuszu z Węgrami, zdeklarowanymi klientami Moskwy. Przed agresją, Rosja postanowiła Polskę przetestować na granicy polsko-białoruskiej i odniosła sukces kiedy Warszawa zbudowała zaporę wzdłuż granicy. Być może Moskwa miała nadzieję na podobny mur zbudowany na granicy polsko-ukraińskiej ? Niewątpliwie Rosja wolałaby, aby 3 mln Ukraińców, uciekających przed wojną, znalazło się w Rosji, a nie w Polsce. Jednak największy błąd rząd Zjednoczonej Prawicy, a raczej ośrodek prezydencki, popełnili w relacjach z Ameryką, kontestując wybór Bidena. Koszt tej polityki był bardzo wysoki – Ameryka porzuciła Polskę PiS i trumpowską ideę „Trójmorza” na rzecz bliskich relacji z Niemcami.

Dopiero wojna na Ukrainie wszystko zmieniła. Uzmysłowiła Amerykanom, że Niemcy mają z Rosjanami zdecydowanie większy interes we wspólnym kontrolowaniu państw Europy Środkowo-Wschodniej niż pilnowanie interesu amerykańskiego polegającego na niedopuszczeniu do rosyjskiego konstruktu geopolitycznego „Europy od Lizbony do Władywostoku”, z nieakceptowalną przez Amerykę osią Moskwa–Berlin. Ewentualna utrata przez USA geopolitycznych wpływów w Europie Zachodniej na rzecz Rosji (wypchnięcie Ameryki z Europy) stanowiłaby preludium do porażki USA w rywalizacji z Chinami. Właśnie dlatego te potężne geopolityczne siły sprawiły, że USA tak mocno wspierają militarnie Ukrainę w wojnie z Rosją oraz że USA ostentacyjnie porzuciły Niemcy na rzecz Polski jako kluczowego państwa NATO w czasie wojny na Ukrainie.

Fundamentalne interesy państwa polskiego ważą się obecnie na Ukrainie. W przypadku zwycięstwa Ukrainy i wewnętrznych problemów państwa rosyjskiego realnym stanie się powrót do konstruktu Międzymorza oraz nowa szansa na przełamanie „dualizmu na Łabie” i stopniowego przezwyciężania wpływów gospodarki niemieckiej w Polsce, jako pół-peryferium, obszaru surowców, półproduktów, taniej siły roboczej i roli poddostawcy dla rdzennej gospodarki niemieckiej. Natomiast klęska Ukrainy oznaczałaby rychłe pojawienie się wojsk rosyjskich tuż za Bugiem i, prędzej czy później, wymuszania przez Rosję neutralności polskiego obszaru między Rosją a Niemcami. Ławrow w swym liście-ultimatum do administracji USA z 2021 r. jednoznacznie dał do zrozumienia, że NATO swoją infrastrukturę wojskową powinno – zdaniem Rosji – lokować  za Odrą. O tym Rosja chciała i będzie chciała w przyszłości, jeśli będzie wystarczająco silna, rozmawiać z Ameryką. Obecną odpowiedzią USA na dictum Rosji jest dozbrajanie Ukrainy.

Okoliczność, że Ukraina jest dla Rosji strategicznie ważniejsza niż dla USA i Polski i, jak się wydaje, Rosja ma większe zasoby, aby Ukrainę utrzymać w sferze swoich wpływów, realnym skutkiem wojny może być podział Ukrainy, co najmniej wzdłuż linii Ługańsk – Krym. Przykłady wygaszenia podobnych konfliktów znamy z historii i współczesności: RFN – NRD, Korea Północna i Południowa. Powyższe przykłady nakazują patrzeć ostrożnie, a może nawet sceptycznie, na polsko-ukraińskie Międzymorze (chyba że dojdzie do załamania rosyjskiej państwowości).

Natomiast najwyższy czas porzucić pojawiające się często w polskiej publicystyce dawne i przestarzałe konstrukty geopolityczne. W pierwszej wojnie światowej Niemcy dążyły do podporządkowania sobie Rosji i dlatego mocno wspierały narodowy ruch ukraiński, nie tylko przeciwko Rosjanom, lecz także Polakom. Ówczesny sojusz niemiecko-ukraiński (traktat brzeski z lutego 1918 r.), przeciwko Rosji bolszewickiej i Polsce Królestwa 5 listopada w ramach projektu Mitteleuropy, stanowił poważną przeszkodę do zbudowania państwa polskiego z granicami Drugiej Rzeczypospolitej jakie znamy z historii.

Aby odebrać Niemcom ziemie zaboru pruskiego i Śląska, Dmowski związał wojenne polskie losy z Rosją i Ententą i odniósł wielki geopolityczny sukces. Fiasko ukraińskiej polityki Piłsudskiego dowiodło, że Polska nie była w stanie pomóc Ukrainie w utrzymaniu własnego państwa. Natomiast, czy istnienie ówczesnej Ukrainy Petlury leżało bardziej w interesie Polski, czy może w interesie Niemiec pozostawmy wyobraźni Czytelników. Przy czym należy pamiętać, o czym dziś nie pamiętamy, że Dmowski nie uznawał polityki „dwóch wrogów” (Rosji i Niemiec) i konsekwentnie chciał się oprzeć o Rosję w celu obrony odebranych Niemcom ziem zaboru pruskiego i Śląska. Stąd jego negatywna ocena sprawy ukraińskiej i dążenie do podziału ziem Ukrainy (sojusznika Niemiec) między Rosję i Polskę. Jednak wyłącznie dlatego, że to nie Ukraina, ale Rosja i Ententa miały gwarantować Polsce granicę wersalską z 1919 r.

Rozpoczęte starcie Ukrainy i Rosji o Donbas będzie miało kluczowe znaczenie dla przyszłości Polski.

                                                                                                                                  Jarosław Krzan