Ewa Chudoba, Literatura i homoseksualność. Zarys problematyki genderowej w kanonicznych tekstach literatury światowej i polskiej, Wydawnictwo LIBRON, Kraków 2012, ss. 307

            „Literatura i homoseksualność. Zarys problematyki genderowej w kanonicznych tekstach literatury światowej i polskiej” to książka demaskatorska o komunikowaniu homoseksualności w tekstach literackich. Autorka – Ewa Chudoba ekspertka w dziedzinie badań genderowych oraz estetyki pragmatyzmu amerykańskiego, ujawnia to, czego na pierwszy rzut oka w dziełach literackich nie widać. Zdradza metody autorów i autorek prezentowania problematyki genderowej bez mówienia o niej wprost. Autorka odczytuje szyfry, odkrywając dotąd ukrytą homoseksualnośćna oraz dając czytelnikom nowe spojrzenie na mniej lub bardziej znane publikacje.

            Przydatne do samodzielnego poznawania literatury twórców kojarzonych z afiliacjami homoseksualnymi bądź dotąd błędnie nie, są rzetelnie wyjaśnione przez Ewę Chudobę problemy metodologiczne i terminologiczne, zwłaszcza związane z kodem, kodowaniem, sposobami komunikowania homoseksualności. Pozwalają zyskać czytelnikom pełen ogląd na homoseksualizm jako projektujące pojęcie modernizmu oraz lesbianizm, w tym zwłaszcza na odmienność lesbijki. Wnioskować o motywach umieszczania w literaturze wątków homoseksualnych, orientacji i upodobaniach w sferze seksualnej ich autorów.

            Ewa Chudoba przyjrzała się bliżej starożytnym źródłom homoseksualnego kodu: Safonie – patronce miłości między kobietami, Sokratesowi – którego niegdyś pragnął uwieść każdy młodzieniec, Planowi – promującemu nienormatywną seksualność, homoseksualnemu człowiekowi renesansu – Ganimedesowi – Michałowi Aniołowi Buonarroti – zatracającego siebie samego w obliczu ukochanego, Christopherowi Marlowe – z jego uwielbieniem dla męskiego ciała, Williamowi Shakespearowi – hołdującego męskiej przyjaźni podszytej erotyzmem. Opisała tych, którzy balansowali pomiędzy zewnętrzną heteroformą a wewnętrzną inwersją: Oscara Wilde’a – chroniącego się w ramionach chłopców z niechęci do żony, Marcela Prousta – zafascynowanego tym, co odbiega od heteronozmy, André Gide’a – wyzwolonego dzięki realizacji seksualności z męskimi kochankami, Gabrielle-Sidonie Colette – która świadomie opowiedziała się za lesbijską egzystencją i wkroczyła w lesbijskie kontinuum, Thomasa Manna – odznaczającego się homoerotycznym pociągiem do młodzieńców, Edwarda Morgana Forstera – łączącego homoseksualność z demokratyzmem, tych, którzy zmierzali ku wyzwoleniu: Walta Whitmana – nieskrycie wielbiącego mężczyzn mizogina, Arthura Rimbauda – uczestnika wielu przygód z nietuzinkowymi partnerami, Christophera Isherwooda – głodnego doświadczeń, Klausa Manna – przekonanego o nieuchronnej jednokierunkowości miłości, Jeana Geneta – usytuowanego na rewersie ludności mieszczańskiej, Allena Grinsberga – propagatora homoseksualnego wyzwolenia. Z osobna potraktowała inwertki, lesbijki i feministki: Radclyffe Hall, Virginię Woolf, Adrienne Rich, zdradzając liczne ciekawostki z ich życia oraz twórczości.

            Dla wielu czytelników zaskoczeniem może okazać się bardzo dobrze uargumentowana część książki na temat homoseksualności w kulturze polskiej, gdzie Ewa Chudoba dostrzegła skłonność do „zamilczania homoseksualności”. Podzieliła także dzieje homoseksualności w Polsce na trzy etapy: homoseksualne międzywojnie, homoseksualność w czasach powojennych do 1989 roku oraz po 1989 roku. Żadna strona nie wychodzi obronną ręką z porównania homoseksualność – klasycy, czyli: Jarosław Iwaszkiewicz o złożonej seksualności, Witold Gombrowicz z jego erotyczną obsesją, Jerzy Andrzejewski z wyzwoloną na skutek pewnych wydarzeń homoseksualnością, Michał Witkowski – emancypator. Równie ciekawy jest rozdział poświęcony entuzjastkom, siostrom, przyjaciółkom, czyli lesbianizmowi po polsku, z którego czytelnicy zapoznają się z postaciami i dziełami literackimi: Narcyzy Żmichowskiej, Marii Dąbrowskiej i Izabeli Filipiak. Liczne zaskoczenia są gwarantowane!

            Warto też poświęcić chwilę na odczytanie zakończenia – podsumowania kolejnych rozdziałów, z którego można uzyskać jeszcze więcej informacji na temat podskórnego życia kanonu. Czytelnicy dowiedzą się z niego wiele o homoseksualności i pożądania, które nie mieści się w sferze heteronormatywności. Książkę autorstwa Ewy Chudoby, pod tytułem „Literatura i homoseksualność. Zarys problematyki genderowej w kanonicznych tekstach literatury światowej i polskiej” poleca się bez cienia wahania tym czytelnikom, którzy pragną nauczyć się czytać pewne znamienne dzieła literackie nie przez różowe okulary, lecz dostrzegać w ich autorach człowieka, którego trawiło pożądanie i odczytywać, to, co naprawdę chciał on przekazać. To naprawdę warta przeczytania publikacja!

Piotr Tomaszewski

Książka dostępna na stronie Wydawnictwa LIBRON: http://libron.pl/katalog/czytaj/id/82