Jak podaje BBC z dnia 30 sierpnia 2014 r., premier Thomas Thabane przekroczył granicę i schronił się w Republice Południowej Afryki, która otacza Królestwo Lesotho z każdej strony. Sam Thabane ogłosił, że boi się o swoje własne życie i dlatego musiał uciekać ze swego kraju, gdzie miał miejsce zamach stanu, lecz zamierza kiedyś powrócić.
Według BBC, w stolicy Lesotho, Maseru, jest spokojnie pomimo zajęcia kluczowych budynków przez armię, która zaprzecza jakoby miał miejsce zamach stanu. Od momentu uzyskania niepodległości przez Królestwo Lesotho w 1966 r. wielokrotnie miały miejsce zamachy stanu, co niemalże uznaje się za pewnego rodzaju tradycję. Natomiast Thomas Thabane stał na czele szerokiego koalicyjnego rządu od wyborów w maju 2012 r. Jednakże w związku z politycznym konfliktem między koalicjantami, w czerwcu 2014 r. zawieszono sesje parlamentu. Niektórzy mieli oskarżać Thabane o celowe działania przeciwko własnemu rządowi tylko po to, by wymusić wcześniejsze wybory. On sam tym pogłoskom zaprzecza, jednocześnie oskarżając armię o brak współpracy i chęć przejęcia władzy w tym rolniczym i górzystym kraju. Jak sam Thabane mówi, został usunięty z urzędu nie przez obywateli lecz przez wojsko, co jest niekonstytucyjne. RPA już miała wyrazić zaniepokojenie sytuacją w Lesotho i zapowiedziała, że nie uzna żadnych bezprawnych zmian we władzach.
Jak relacjonuje dla BBC, Basildon Peta z Maseru, wszystko zaczęło się o 3 nad ranem czasu miejscowego 30 sierpnia. Było słychać strzały a media zaprzestały nadawać wszelkie audycje. Później nastąpiło uspokojenie sytuacji. Wg Peta celem armii było odsunięcie od władzy premiera Thabane – tylko to wydaje się logiczne.
Przyjmuje się, że tak radykalna akcja wojska może mieć związek z próbą usunięcia przez premiera Thomasa Thabane, gen. Kennedy Tlai Kamoli, który stoi na czele armii. Rzecznik armii major Ntlele Ntoi powiedział, że nie było zamachu, żołnierze wrócili do koszar a wojsko „popiera demokratycznie wybrany rząd”. Przez pewien czas radiostacje i linie telefoniczne również miały zamilknąć, lecz obecnie wszystko miało już wrócić do normy – BBC.
Sama agencja AFP sugeruje, że zamach stanu zorganizowany przez wojsko był tylko skierowany przeciwko premierowi Thomasowi Thabane. Natomiast RPA wprost zapowiedziała, że takie niedemokratyczne zmiany nie zostaną uznane przez żadne państwo regionu. Podobne stanowisko wyraziło Commonwealth. Minister sportu oraz lider Partii Narodowej Basotho (Basotho National Party BNP) Thesele Maseribane w wywiadzie dla AFP powiedział, że armia przejęła kontrolę nad kwaterą główną policji oraz siedzibą premiera w Maseru we wczesnych godzinach rannych 30 sierpnia, lecz później się wycofała. Dowódca wojskowy miał powiedzieć, że zabiera premiera i wicepremiera do króla co w rzeczywistości politycznej Lesotho ma znaczyć właśnie zamach stanu – jak sugeruje Maseribane. Natomiast zdaniem majora Ntele Ntoi żołnierze mieli jedynie rozbroić policję, która wg danych wywiadowczych miała dostarczać broń niektórym stronom politycznego sporu w Lesotho. Później żołnierze mieli wrócić do koszar. Korespondent AFP donosi jednak, że widział w godzinach popołudniowych 31 sierpnia wozy pancerne sił bezpieczeństwa. W doniesieniu agencji AFP możemy przeczytać, że policja miała być wierna premierowi Thabane a armia miała być politycznie związana z wicepremierem Mothetjoa Metsinga. Istnieje podejrzenie, iż ten zamach mógł mieć za zadanie zmuszenie premiera do ucieczki i rozbrojenie policji. W ten sposób Metsing mógłby stworzyć nowy rząd.
Na uwagę zasługuje fakt, że Maseribane o współudział w zamachu oskarża współkoalicjanta, wicepremiera Mothetjoa Metsing, który jest liderem Lesotho Congress for Democracy LCD. Współpracownik Metsinga powiedział AFP, że wicepremier był na pogrzebie poza stolicą Lesotho i nie był świadomy wydarzeń jakie miały miejsce. Faktem jednak jest, że polityczny spór na linii LCD-BNP w ostatnich miesiącach był coraz ostrzejszy a Metsing bardzo chciał usunięcia Thabane ze stanowiska – sam Thabane wywodził się z partii All Basotho Convention ABC. Natomiast Thabane za zgodą króla Letsie’go III zawiesił sesje parlamentu w czerwcu i przez to uniknął głosowania nad wotum nieufności, które mogłoby być dla niego niekorzystne. Po rozmowach między koalicjantami ustalono, że sama koalicja będzie trwała dalej – Al Jazeera. Powszechnie wiadomym było, że Metsing oraz Tlali Kamoli są politycznymi sojusznikami, co miało rzekomo skutkować właśnie zamachem stanu.
Sekretarz generalny Commonwealth Kamalesh Sharma w specjalnym oświadczeniu uznał, że tylko powrót wojska do koszar a cywilnych władz do kraju uspokoi sytuację. Thabane uciekł do RPA a Maseribane ukrywa się na terytorium Lesotho. Simeon Masemene, który jest głową kościoła ewangelickiego w Lesotho powiedział: „Módlcie się za nasz kraj, nie wiemy co się dzieje” – AFP.
Według informacji AFP z wieczornych godzin 31 sierpnia 2014 r. miał zginąć jeden policjant a czterech odnieść rany. Pojawiły się również doniesienia, iż przyczyną ucieczki premiera Thabane z kraju był zamach na życie gen. Maaparankoe Mahao, którego uznawano za przyszłego następcę gen. Tlali Kamoli po jego dymisji. Dom Mahao, w którym przebywał on z żoną i trójką dzieci został rano 30 sierpnia ostrzelany z broni automatycznej. Trwało to 30 minut a zginął tylko pies rodziny Mahao.
Pojawiają się sugestie, że działania gen. Tlali Kamoli nie było uzgodnione z liderem LCD. Z tego właśnie powodu tak szybko większość żołnierzy wróciło do koszar. Sam Metsing również zaprzecza by brał udział w wydarzeniach i by w ogóle w Lesotho miał miejsce zamach stanu. Inną kwestią jest zła sytuacja gospodarcza w kraju i planowane antyrządowe strajki, które mogą głównie skupić się na krytykowaniu działań premiera Thabane.
Premier Thabane wezwał 2 września 2014 r. kraje regionu do interwencji w Lesotho, gdzie jego zdaniem miał miejsce wojskowy zamach stanu. Liczy zwłaszcza na pomoc ze strony Republiki Południowej Afryki. Guardian nieoficjalnie podaje również, że granicę Lesotho – RPA przekraczają setki już byłych policjantów, którzy mieli wspierać Thabane a obywatele Królestwa wykupują wodę i pożywienie. Na chwilę obecną w Pretorii, z inicjatywy prezydenta Jacoba Zumy, trwają rozmowy między Thabane a jego politycznym przeciwnikiem Metsing’iem. Obecny jest również lider BNP, Maseribane a swoich wysłanników wysłały takie państwa jak Zimbabwe i Namibia. O tym jak trudne są rozmowy niech świadczy fakt, że jeden z sojuszników Metsing’a, minister ds. publicznych Motloheloa Phooko zadeklarował, że to on jest teraz premierem, lecz na pytanie kto stoi na czele wojska, miał stwierdzić: „To trudne pytanie”. Phooko jest członkiem LCD i głośno domaga się ponownego otwarcia sesji parlamentu. Na razie sytuacja jest spokojna choć niejasna. Komisarz policji Khothatso Ts’ooana powiedział, że wojsko przeprowadza rewizje na posterunkach a także w mieszkaniach, zabierając przy tym broń i mundury.
Źródło: Lesotho 'coup’ forces PM Thabane to South Africa, 30 sierpnia 2014, http://www.bbc.com/news/world-africa-28994193, [dostęp dn. 31.08.2014]; South Africa condemns 'military coup’ in Lesotho, 31 sierpnia 2014, http://www.france24.com/en/20140830-south-africa-slams-military-coup-lesotho-thabane-army/, [dostęp dn. 31.08.2014]; Military coup under way in Lesotho, 30 sierpnia 2014, http://www.aljazeera.com/news/africa/2014/08/lesotho-military-attempted-coup-201483071742178598.html, [dostęp dn. 31.08.2014]; Lesotho PM Thabane 'flees after 'military coup’, 30 sierpnia 2014, http://www.france24.com/en/20140830-lesotho-army-seizes-police-headquarters-jams-radio/, [dostęp dn. 31.08.2014]; A. Beatty, Regional powers to hold Lesotho crisis meeting, 31 sierpnia 2014, https://uk.news.yahoo.com/lesotho-deputy-pm-says-south-africa-talks-coup-101722838.html#RdRQm3H, [dostęp dn. 31.08.2014]; D. Smith, Lesotho 'coup’: Thabane calls on South Africa to send peacekeeping troops, 1 wrzesień 2014, http://www.theguardian.com/world/2014/sep/01/lesotho-tom-thabane-south-africa, [dostęp dn. 02.09.2014].
Dr Krystian Chołaszczyński
