Richard Sennett, Szacunek w świecie nierówności, tłum. Jan Dzierzgowski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2012, ss. 283

            „Szacunek w świecie nierówności” to ważna książka o często trudnym do okazania, nierzadko przerastającym człowieka szacunku oraz nierównościach uwikłanych z nim w relacje. Jej autor – Richard Sennett, socjolog amerykański, wykładowca London School of Economics – z uwagi na zaprezentowaną optykę, ukazał się Czytelnikowi jako znakomity znawca problematyki przestrzeni miejskiej oraz sfery publicznej. Napisał bowiem dosadnie o tym, że nowoczesne społeczeństwa odznacza brak środków pozytywnego wyrażenia szacunku i uznania dla drugiego człowieka, a także dał pogląd na sztucznie kreowane przeszkody w zakresie doceniania siebie nawzajem[1].

            Warto jednak zastrzec, że „współczesne sposoby myślenia o równości” autor potraktował niczym chorobę trawiącą ludzi żyjących w ramach systemu socjalnego, i jednocześnie formułujących roszczenia, które wedle ich mniemania są uprawnione, ponieważ to właśnie oni stanowią grupę „ludzi potrzebujących”. Innymi słowy – żądających szacunku, na który nie chcą bądź/i nie potrafią zapracować.

            Publikacja ma bardzo dobrze przemyślaną strukturę. Składa się z czterech części, a te z kolei – z rozdziałów i podrozdziałów. Pierwsza jest niejako punktem wyjścia, a dotyczy niedoboru szacunku oraz, ze względu na przywołane na jej łamach wątki autobiograficzne, wydaje się wręcz intymnym wprowadzeniem do refleksji na temat istotnego współcześnie problemu społecznego. Przywołane, niezwykle poruszające relacje, m.in. z pobytu w enklawie różnorodności rasowej Cabrini Green, będące przy tym znakomitym asumptem do zapytania o to czym jest szacunek, jakie są jego formy, jak dotkliwy jest jego brak. Ogromny walor narracji stanowi wyczuwalna w wywodach m. in. o zależności pomiędzy odczuwaniem a wyrażaniem szacunku, pasja R. Sennetta oraz obrazowanie konceptów przykładami z własnego życia.

            Konsekwencją braku jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, które wyłoniło się w wyniku refleksji obecnej w poprzedniej części książki są „dociekania w sprawie szacunku”, które z kolei jawią się jako pretekst, żeby spojrzeć na szacunek z perspektywy nierównych talentów, piętna zależności i raniącego współczucia. Interesujące są kwestie dotyczące szacunku dla samego siebie, zdolności potencjalnych, dwóch typów charakteru, uwiedzeń nierówności, niskiej samooceny, teza o infantylizacja, zmęczenia współczuciem. Autor poświęcił wiele uwagi temu, co perwersyjne w nierówności, podejmując z uważnym Czytelnikiem wzbogacającą go grę.

            Niebezdyskusyjna, a przy tym warta przemyślenia w kontekście kształtowania polityki społecznej jest część trzecia pt. „Argument na rzecz państwa socjalnego”. Obnaża bowiem wszechobecną w państwie socjalnym naiwność oraz błędne wizje rodzące się z jego inspiracji. R. Sennett wprowadził na potrzeby tych rozważań pojęcia „szacunku biurokratycznego” oraz „wyzwolonej sfery socjalnej”. Interesujące są zwłaszcza diagnozy na temat konsekwencji realizacji „ułomnych założeń”, np. oderwania klientów państwa socjalnego od reszty społeczeństwa.

            Ostatnia część to analiza stricte socjologiczna. Autor skoncentrował się na omówieniu istoty charakteru i struktury społecznej w kontekście szacunku pojętego jako działanie ekspresyjne. Zajmujące są fragmenty dotyczące zestawienia rytualnego potwierdzania wzajemnego szacunku ze sposobami jego wyrażania. Jednakże w części tej przebija się wiele postulatów, zwłaszcza w zakresie „restrukturyzacji bezpieczeństwa”, „wzajemności wzajemnego szacunku”, „rytuałów nierówności: modelu socjalistycznego” oraz „polityki szacunku”, jakich wdrożenie nigdy nie będzie proste.

            Książka pt. „Szacunek w świecie nierówności” to zajmująca lektura. Jest godna polecenia wszystkim Czytelnikom, którzy chcą poznać nowe spojrzenie na podziały stanowiące wyzwanie dla współczesnych społeczeństw czy wspólne elementy ekspresyjnego praktykowania wzajemnego szacunku oraz dowiedzieć się dlaczego szacunek dla samego siebie, opierający się np. na zdolnościach fachowych, nie rodzi szacunku wzajemnego[2].

Joanna Rak

Książka jest dostępna na stronie Wydawnictwa Literackiego MUZA SA: http://www.muza.com.pl/?module=okladki&id=42314
a.me.

[1] R. Sennett, Szacunek w świecie nierówności, tłum. Jan Dzierzgowski, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2012, s. 9.

[2] Tamże, s. 269.