3. grudnia 2016 r. w niewielkiej miejscowości Podbrodzie po raz pierwszy od 76 lat zebrała się grupa polskich patriotów, by w tym miejscu modlitwą i wspomnieniem uczcić pamięć swoich rodaków, zmarłych tragicznie i zamęczonych tu w latach 1939-41. W (lit.) Pabrade znajdował się obóz pracy, zbudowany przez władze autorytarnej Litwy. Tutaj wysyłano obywateli polskich, których litewskie władze z jakichś powodów uznawały za element politycznie niepewny i zagrażający państwu litewskiemu i jego akcji lituanizacyjnej, bezpardonowo przeprowadzanej na terenie Wileńszczyzny.

W obozie przetrzymywano i zmuszano do pracy nad siły znaczną liczbę obywateli polskich. Przeważająca część z nich nie wytrzymała nieludzkich warunków obozu i katorżniczej pracy i umierała, część została zabita przez strażników, a część przekazywano gestapo – niemieckiej policji politycznej. Nikt z przekazanych w ręce nazistów nigdy nie wrócił. Mimo milczenia, które panowało w tej sprawie na niepodległej Litwie przez wiele lat, w końcu dokumentu na ten temat ujrzały światło dzienne i badacze zaczęli weryfikować fakty. Niestety, do dzisiaj nie udało się ustalić dokładnej liczby ofiar obozu w Pabrade.

Te tragiczne wydarzenia przez dziesięciolecia nie znalazły należnego miejsca w pamięci państwa polskiego. Najpierw przemilczano to z powodów ideologicznych i nacisków ZSRR, potem zaś, kiedy państwo litewskie pojawiło się na mapie Europy, jego władze obrały kurs na zapomnienie niewygodnych faktów ze swojej historii. Trzeba było wielu lat starań i determinacji polskich patriotów, by wreszcie w grudniu tego roku zorganizować grupę ludzi, którzy chcieli oddać hołd ofiarom przedwojennego litewskiego państwa. Pomysłodawcami przedsięwzięcia były organizacje patriotyczne, harcerskie i młodzieżowe, znaczący był też wkład przedstawicieli Kościoła katolickiego z polskich miast i miasteczek: Warszawy, Łodzi, Białegostoku i Suwałk.

Grupa około 100 osób chciała 3 grudnia złożyć hołd ofiarom, pomodlić się za spokój ich dusz i ustanowić na miejscu tragedii dwa krzyże: katolicki i prawosławny. W atmosferze spokoju i zadumy chcieli nie tylko oddać cześć zmarłym swoim rodakom, ale też pragnęli, by postawione krzyże służyły jako powód do zastanowienia się nad złożoną historią polsko-litewskich stosunków i przestrzegały przed powrotem do czasów wzajemnej wrogości i nienawiści. Niestety, dało się zauważyć niechętny stosunek władz litewskich do tego typu wydarzeń, które przypominają ciemne karty litewskiej historii. Jeden z autokarów został zatrzymany przez policję litewską, której towarzyszyli umundurowani żołnierze. Zakazano dalszego przejazdu, tłumacząc to odbywającymi się jakoby na tym terenie manewrami wojskowymi. Na nic zdały się tłumaczenia, że zgromadzeni w autokarze jadą na cywilną, pokojową i religijną uroczystość ku czci swoich rodaków tragicznie zmarłych w tych okolicach przed ponad 70 laty. Autobus z polskimi pasażerami został zmuszony do zawrócenia. Bardzo chciałoby się wierzyć w prawdziwość przedstawionych przez stronę litewska argumentów. Pozostałe autobusy przejechały jednak bez przeszkód.

Na miejscu zebrani odmówili modlitwę za spokój dusz tragicznie zmarłych, postawiono dwa krzyże obrządków prawosławnego i katolickiego. Uroczystości w Pabrade to kolejny krok ku przywracaniu pamięci ofiar tragicznego etapu stosunków między Polską a Litwą w latach 1939-41, kiedy to na ołtarzu szowinistycznej polityki litewskich polityków, współpracujących z nazistowskimi Niemcami, złożono życie wielu Polaków, którzy liczyli, że znajdą zrozumienie i pomoc z litewskiej strony chroniąc się przed wojenną zawieruchą. Polacy mają nadzieję, że w następnych latach będą mogli bez przeszkód oddawać hołd prochom swoich rodaków.

(jad)