Perspektywy pojednania polsko-rosyjskiego. Wizyta patriarchy Cyryla I w Polsce, pod. red. Arkadiusza Mellera, Joanny Rak, Warszawa 2012.

            Stosunki polsko-rosyjskie były i są sprawą, która niewątpliwie rodzi wiele kontrowersji,
w związku z czym koniecznym wydaje się przeprowadzenie analizy tychże stosunków, ich oceny oraz znalezienie sposobów, aby je polepszyć. Na łamach recenzowanej publikacji odnaleźć można liczne argumenty popierające konieczność poprawy stosunków polsko-rosyjskich oraz propozycje realizacji tego, jakże ważnego z perspektywy współcześnie rozumianej współpracy międzynarodowej, celu.

            Samo wprowadzenie obfituje w jakże ważne dla tego typu publikacji wątki historyczne. Autorzy zwracają uwagę na fakt, iż historia jest niezwykle ważną częścią życia każdego człowieka. Ponadto zostały omówione główne powody sporów natury historycznej, a należały do nich m.in. kwestia odszkodowań dla obywateli polskich, kwestia zbrodni stalinowskich, kwestia zbrodni katyńskiej, ocena zakończenia II wojny światowej, ocena rozpadu ZSRR. Analityczność publikacji przejawia się w sposób bardzo widoczny już w wprowadzeniu, a dokładnie w części zatytułowanej „Exposés a dialog i pojednanie”. Autorzy poprzez przedstawienie stanowisk premierów w okresie III RP, zaprezentowali zmiany zachodzące w stosunkach polsko – rosyjskich. Odwołanie się do wielu znawców filozofii oraz myśli politycznej sprawia, iż publikacja staje się niezwykle wartościowa z perspektywy naukowej. Ciekawym zagadnieniem poruszonym na łamach recenzowanej publikacji jest teoria „kozła ofiarnego”. Autorzy gwoli wyjaśnienia owej teorii posłużyli się przykładem katastrofy smoleńskiej, co niewątpliwie należy rozpatrywać w kategorii waloru pracy, głównie ze względu na posłużenie się wydarzeniem aktualnym. Jednakże czy wcześniej wspomniana „naukowość” publikacji ma jedynie wymiar pozytywny? Należy zwrócić uwagę, iż posługiwanie się specjalistycznym językiem oraz skomplikowanym aparatem pojęciowym nie ułatwia przyswajania treści zawartych w książce. Na samym początku należy zaznaczyć, iż nie jest to publikacja stworzona dla każdego obywatela, przez co krąg odbiorców znacznie się zawęża.

            Rozdział pierwszy autorstwa Jana Engelgarda zatytułowany „Prawosławny sojusznik Watykanu” jest szczegółowym opisem wizyty patriarchy Cyryla I w Polsce oraz jego opinii na temat porozumienia między Kościołem katolickim i protestanckim, a zarazem analizą problemu dialogu z protestantami, który niestety zakończył się fiaskiem. Rozdział traktuje o rozstrzygnięciu problemów takich jak: kapłaństwo kobiet oraz uznanie małżeństw homoseksualnych. Niewątpliwie są to tematy mające zwolenników i przeciwników oraz budzące wiele kontrowersji, dlatego też podjęcie w publikacji debaty na tak trudny temat należy ocenić jako bardzo wartościowy aspekt pracy.

            Cyryl I wielokrotnie zwracał uwagę, że błędem jest, iż Unia Europejska spycha na margines systemy filozoficzne i ideowe, na rzecz „ideologii praw człowieka”, którą uważa za jedynie obowiązującą. Przedstawiona hipoteza została poparta bardzo ciekawymi argumentami, m.in. Cyryl I zauważył, iż człowiek mimo swoich chrześcijańskich przekonań, coraz częściej podejmuje decyzje z nimi niezgodne. Za przykład może posłużyć rola burmistrza, który wbrew swoim religijnym poglądom musiał zgodzić się na aborcję, gdyż taka była wola społeczności.

            Wielu czytelników może się zainteresować analizą postępowania J. Stalina wobec Kościoła, która została przedstawiona w sposób szczegółowy. Wiadomym jest, iż właśnie takie tematy są bardzo atrakcyjne dla odbiorców. Autor używając wielu argumentów pozwala zauważyć, iż kwestie wiary często służą do realizacji celów politycznych. Powyższe stwierdzenie potwierdza również przywołana przez Jana  Engelgarda opowieść o generale KGB, a zarazem metropolicie Leningradu. Opowieść ukazuje w sposób jednoznaczny powiązanie kwestii wiary i Kościoła z kwestią polityki. Dodatkowo do publikacji został włączony fragment powieści „Klątwa generała Denikina” autorstwa Jana Engelgarda oraz analiza rosyjskiego politologa z Rosyjskiego Instytutu Badań Strategicznych, Olega Niemenskija, która dodatkowo została opatrzona stosownym komentarzem autorów, co równocześnie wpływa na wartość książki.

            Rozdział II zatytułowany „Wizyta patriarchy Cyryla – przełom w stosunkach polsko – rosyjskich” rozpoczyna się artykułem Rafała Ziemkiewicza („Nieznośny absurd pojednania”). Owy artykuł jest ogromną odskocznią od stanowisk poprzednich. Autor nie stroni od mocnych słów na temat braku możliwości pojednania polsko-rosyjskiego. Wg niego powód jest bardzo prosty – „nie można się pojednać z kimś, z kim się wcale nie jest skłóconym”. W artykule można odnaleźć wiele porównań, metafor, które w sposób bardzo dobitny reprezentują stanowiska R. Ziemkiewicza. Niemniej jednak zawarcie artykułu takiej treści należy ocenić jako bardzo cenne, głównie z uwagi na fakt, iż ukazuje zupełnie inną perspektywę w zakresie stosunków polsko – rosyjskich.

            W rozdziale trzecim zatytułowanym „Zmediatyzowany obraz wizyty patriarchy Cyryla
i sprawy Pussy Riot” odnaleźć można m. in. artykuł Konrada Rękasa, pt. „Sekta Smoleńska przyznaje się do porażki”, czyli jak sam tytuł wskazuje traktuje o katastrofie smoleńskiej
i jednoznacznie ocenia działania partii Jarosława Kaczyńskiego jako porażkę. Kolejny artykuł autorstwa Jana F. Libickiego jest zdecydowaną krytyką poglądów Jana Pospieszalskiego, przez co również staje się atrakcyjne dla odbiorców. Z kolei Kazimierz Jaworski zauważył, iż część gazet sieje propagandę w związku z wizytą patriarchy Cyryla I, a artykuły w nich opisywane należy zaliczyć do prymitywnych. Niepoprawność zapisów w gazetach zaobserwował również Maciej Eckardt, który jednak posłużył się przykładem „Gazety Wyborczej”. Mianowicie, jak pisze
M. Eckardt „bluźniercze wygibasy przed ołtarzem w najświętszym dla prawosławia miejscu, gęsto okraszone siarczystymi wulgaryzmami” to według „Gazety Wyborczej” modlitwa. Wypowiedź autora ma bardzo pejoratywne zabarwienie i przez to staje się bardzo dosadny, a zarazem chwytliwy.

            Niezwykle cenne jest zawarcie w publikacji wypowiedzi specjalistów czy treści dokumentów lub kontrowersyjnych materiałów, jak np. treść piosenki Pussy Riot „Bogurodzico Dziewico, przegoń Putina”. Wiadomym jest, iż nawiązanie do tego typu materiałów zawsze budzi ciekawość i poruszenie, a co za tym idzie większą liczbę odbiorców. Niewątpliwie ogromnym atutem publikacji jest zawarcie wielu opowieści, porównań, przykładów oraz wypowiedzi specjalistów. Zdecydowanie czyni to książkę bardziej wartościową. Dodatkowo należy wspomnieć o zawarciu w książce rozmowy z metropolitą Wołokołamskim Hilarionem czy z prof. Adamem Wielomskim, które należy uznać za ogromny walor publikacji.

            Recenzowaną publikacje można uznać za zbiór wielu ciekawych elementów, m.in. zapisów historycznych, wypowiedzi znawców w określonej dziedzinie, zapisów przeprowadzonych rozmów czy fragmentów powieści. Zdecydowanie należy uznać, iż daje to bardzo szeroki ogląd na omawiany temat. Nie można powiedzieć, iż przedstawiane sytuacje mają wymiar jednoznaczny. Bowiem na łamach recenzowanej publikacji ściera się mnóstwo poglądów na temat możliwości porozumienia polsko-rosyjskiego. Owa niejednoznaczność, czy inaczej mówiąc różnorodność zawartych materiałów jest rzadko spotykana w innych publikacjach, a co z tego wynika, tę opisywaną czyni jeszcze bardziej wyjątkową.  Jedynym negatywnym aspektem książki jest fakt, iż cześć czytelników nie do końca może zrozumieć zawartą w niej treść, mimo wyjaśnień i komentarzy autorów. Zdecydowanie największą atrakcją dla czytelnika jest zawarcie informacji na temat katastrofy smoleńskiej, artykuły R. Ziemkiewicza oraz K. Jaworskiego, gdyż wyrażają opinie w sposób niebywale wymowny, a zarazem przekonujący. Książka posiada wiele atutów, które zostały opisane wcześniej. Niewątpliwie publikacja zasługuje na miano bardzo dobrej, przemyślanej oraz co najważniejsze, przedstawiającej wydarzenia z różnych perspektyw.

Marta Weltrowska

Książkę, której nakład powoli się wyczerpuje można kupić m.in. w naszej księgarni: http://sklep.konserwatyzm.pl/perspektywy-pojednania-polsko-rosyjskiego.-wizyta-patriarchy-cyryla-i-w-polsce./

Polecamy zakup w promocyjnym pakiecie razem z „Cywilizacją i religią” Henryka Rzewuskiego: http://sklep.konserwatyzm.pl/pakiet-promocyjny-/